Kiedy czasownik jest rozdzielnie złożony?
1. Co to jest czasownik rozdzielnie złożony?
Czasownik rozdzielnie złożony (scheidbaar werkwoord lub samengesteld werkwoord) jest połączeniem czasownika z przyimkiem. Oba słowa występują również samodzielnie, ale razem mają nowe znaczenie.
leggen
uit
= czasownik złożony
uitleggen
Kilka czasowników rozdzielnie to połączenie czasownika i innych części mowy, jak np. przymiotnik (schoonmaken) lub rzeczownik (paardrijden). Nie ma jednak wiele takich słów.
2. Przykład: czasowniki rozdzielnie złożone z ‘geven’
 opgeven (ik geef op)  zrezygnować
|
uitgeven (ik geef uit) wydawać
|
afgeven (ik geef af) oddać
|
overgeven (ik geef over) zwymiotować
|
meegeven (ik geef mee) dać na drogę
toegeven (ik geef toe) przyznawać
weggeven (ik geef weg) rozdać
|
teruggeven (ik geef terug) zwrócić, oddać
aangeven (ik geef aan) podać, zgłosić
doorgeven (ik geef door) przekazać, podać
|
|
opgeven (ik geef op) zrezygnować
|
uitgeven (ik geef uit) wydawać
|
|
afgeven (ik geef af) oddać
|
overgeven (ik geef over) zwymiotować
|
|
meegeven (ik geef mee) dać na drogę
toegeven (ik geef toe) przyznawać
weggeven (ik geef weg) rozdać
|
teruggeven (ik geef terug) zwrócić, oddać
aangeven (ik geef aan) podać, zgłosić
doorgeven (ik geef door) przekazać, podać
|
3. Jak odmieniać czasowniki rozdzielnie złożone?
Dokładnie tak jak zwykłe czasowniki. Trzeba tylko wiedzieć, gdzie w zdaniu jest przyimek.
Ik zal straks terugkomen.
Wanneer kwam je terug?
Sandra is gisteren teruggekomen.
Dat is omdat ze straks terugkomt.
Szyk zdania czasownika rozdzielnie złożonego
- -
- Normaal
- Ik denk dat
- Mirjam
- staat
- om 7 uur
- op
- .
Z perfectum:
- Want
- Gelukkig
- Omdat
- ik
- heb
- een paraplu
- mee
- genomen
- .
Z bezokolicznikiem rozdzielnie złożonym - pierwszy sposób:
- Maar
- Straks
- Wanneer
- ik
- moet
- de deur
- open
- doen
- .
Z bezokolicznikiem rozdzielnie złożonym - drugi sposób:
- Dus
- Helaas
- Ik zie dat
- Kasper
- wil
- niet
- samen
- werken
- .
Oba sposoby są poprawne. Pierwsza występuje częściej w Belgii, druga częściej w Holandii.
4. Jakie czasowniki są rozdzielnie złożone, a jakie nie?
Nie wszystkie czasowniki składające się z dwóch części są rozdzielnie złożone.
(↓ przykłady ↓)
Często po przyimku widać, czy czasownik jest rozdzielnie złożony czy nie. Tutaj możesz zobaczyć, ile procent czasowników z konkretnym przyimkiem jest rozdzielnie złożonych.
|
op |
0%
100%
|
|
uit |
0%
100%
|
|
af |
0%
100%
|
|
in |
0%
100%
|
|
mee |
0%
100%
|
|
toe |
0%
100%
|
|
weg |
0%
100%
|
|
terug |
0%
100%
|
|
na |
0%
100%
|
|
vast |
0%
100%
|
|
bij |
0%
100%
|
|
neer |
0%
100%
|
|
binnen |
0%
100%
|
|
samen |
0%
100%
|
|
tegen |
0%
100%
|
|
rond |
0%
100%
|
|
aan |
3%
97%
|
|
door |
15%
85%
|
|
voor |
23%
77%
|
|
om |
31%
69%
|
|
achter |
31%
69%
|
|
over |
61%
39%
|
|
vol |
71%
29%
|
|
mis |
78%
22%
|
|
onder |
95%
5%
|
|
ver |
100%
0%
|
|
ont* |
100%
0%
|
|
her* |
100%
0%
|
| reszta (7%) |
15%
85%
|
|
| reszta (3%) |
20%
80%
|
|
*) 'ont' i 'her' nie są uwzględnione na liście, ponieważ nie są samodzielnymi słowami.
Jak często możemy trafić na te słowa? Im większe słowo na poniższym obrazku, tym częściej możemy na nie trafić.
Wszystkie statystyki są podane na podstawie frekwencji słów w Corpus Gesproken Nederlands (CGN).
5. Bardziej szczegółowo: “żółte” czasowniki
Czasowniki rozdzielnie złożonePrawie wszystkie czasowniki.
|
aan
97% rozdzielnych Czasowniki nierozdzielnie złożoneTylko dwa często używane czasowniki: aanschouwen i aanvaarden.
|
Czasowniki rozdzielnie złożone'Door' w znaczeniu 'dalej': doorgaan, doorgeven, doorslapen, ...
|
door
85% rozdzielnych Czasowniki nierozdzielnie złożone“Psychologiczne” słowa: doorstaan, doorgronden, doorzien, ...
|
Czasowniki rozdzielnie złożonePrawie wszystkie czasowniki.
|
voor
77% rozdzielnych Czasowniki nierozdzielnie złożoneTrzy często używane czasowniki: voorkomen, voorspellen i voorzien.
|
|
voorkomen (ik kom voor):
zdarzać się, występować Zo'n warme lente komt bijna nooit voor. Kangoeroes komen voor in Australië. |
voorkomen (ik voorkom):
zapobiegać Dit hek voorkomt dat kinderen in het kanaal vallen. |
Czasowniki rozdzielnie złożoneCoś, co się przewraca (omwaaien: zdmuchnąć, zwiać) lub zmienia (ompraten: przekonać).
omrijden: jechać objazdem, ale nie jeździć całego koła 360°. |
om
69% rozdzielnych Czasowniki nierozdzielnie złożoneCałkowicie otoczone, więc 360°:
omhelzen (objąć), ommuren (otoczyć murem). |
Czasowniki rozdzielnie złożoneZ jednego do drugiego, często ruch:
overstappen, oversteken, overmaken, ... również: overhouden i overslaan |
over
39% rozdzielnych Czasowniki nierozdzielnie złożoneWięcej niż zwykle:
overbelasten, overschatten, overheersen, overtreffen, ... również: overwinnen, overlappen, overleggen, overlijden i overtreden |
Czasowniki rozdzielnie złożoneonderbrengen, onderdompelen, onderduiken, onderlopen i ondersneeuwen
|
onder
5% rozdzielnych Czasowniki nierozdzielnie złożoneReszta.
|
