Kiedy czasownik jest rozdzielnie złożony?

Deze stoel is kapot. - Nee, niet kapot, maar scheidbaar.

1. Co to jest czasownik rozdzielnie złożony?

Czasownik rozdzielnie złożony (scheidbaar werkwoord lub samengesteld werkwoord) jest połączeniem czasownika z przyimkiem. Oba słowa występują również samodzielnie, ale razem mają nowe znaczenie.

czasownik
leggen
przyimek
uit

= czasownik złożony
uitleggen

Kilka czasowników rozdzielnie to połączenie czasownika i innych części mowy, jak np. przymiotnik (schoonmaken) lub rzeczownik (paardrijden). Nie ma jednak wiele takich słów.

2. Przykład: czasowniki rozdzielnie złożone z ‘geven’

'.Een meisje stopt met de marathon..'
opgeven
(ik geef op)
zrezygnować
'.Een meisje naast een stapel boeken..'
uitgeven
(ik geef uit)
wydawać
'.Een meisje geeft een boek aan de bibliothecaresse..'
afgeven
(ik geef af)
oddać
'.Een meisje geeft over..'
overgeven
(ik geef over)
zwymiotować
meegeven
(ik geef mee)
dać na drogę
toegeven
(ik geef toe)
przyznawać
weggeven
(ik geef weg)
rozdać
teruggeven
(ik geef terug)
zwrócić, oddać
aangeven
(ik geef aan)
podać, zgłosić
doorgeven
(ik geef door)
przekazać, podać
'.Een meisje stopt met de marathon..'
opgeven
(ik geef op)
zrezygnować
'.Een meisje naast een stapel boeken..'
uitgeven
(ik geef uit)
wydawać
'.Een meisje geeft een boek aan de bibliothecaresse..'
afgeven
(ik geef af)
oddać
'.Een meisje geeft over..'
overgeven
(ik geef over)
zwymiotować
meegeven
(ik geef mee)
dać na drogę
toegeven
(ik geef toe)
przyznawać
weggeven
(ik geef weg)
rozdać
teruggeven
(ik geef terug)
zwrócić, oddać
aangeven
(ik geef aan)
podać, zgłosić
doorgeven
(ik geef door)
przekazać, podać

3. Jak odmieniać czasowniki rozdzielnie złożone?

Dokładnie tak jak zwykłe czasowniki. Trzeba tylko wiedzieć, gdzie w zdaniu jest przyimek.

teraz i imperfectum
ik leg uit
Ik leg alles drie keer uit.
Wanneer kwam je terug?
Przyimek jest na końcu zdania.
w zdaniu podrzędnym
omdat ik uitleg
Hij wil dat ik alles uitleg.
Dat is omdat ze straks terugkomt.
Szyk zdania czasownika rozdzielnie złożonego
  • -
  • Normaal
  • Ik denk dat
  • Mirjam
  • staat
  • om 7 uur
  • .

Z perfectum:

  • Want
  • Gelukkig
  • Omdat
  • ik
  • heb
  • een paraplu
  • genomen
  • .

Z bezokolicznikiem rozdzielnie złożonym - pierwszy sposób:

  • Maar
  • Straks
  • Wanneer
  • ik
  • moet
  • de deur
  • doen
  • .

Z bezokolicznikiem rozdzielnie złożonym - drugi sposób:

  • Dus
  • Helaas
  • Ik zie dat
  • Kasper
  • wil
  • niet
  • werken
  • .

Oba sposoby są poprawne. Pierwsza występuje częściej w Belgii, druga częściej w Holandii.

4. Jakie czasowniki są rozdzielnie złożone, a jakie nie?

Nie wszystkie czasowniki składające się z dwóch części są rozdzielnie złożone.
(↓ przykłady ↓)

Często po przyimku widać, czy czasownik jest rozdzielnie złożony czy nie. Tutaj możesz zobaczyć, ile procent czasowników z konkretnym przyimkiem jest rozdzielnie złożonych.

op
100%
uit
100%
af
100%
in
100%
mee
100%
toe
100%
weg
100%
terug
100%
na
100%
vast
100%
bij
100%
neer
100%
binnen
100%
samen
100%
tegen
100%
rond
100%
aan
97%
door
85%
voor
77%
om
69%
achter
69%
over
39%
vol
29%
mis
22%
onder
5%
ver
0%
ont*
0%
her*
0%
reszta (7%)
15%
85%
reszta (3%)
20%
80%

*) 'ont' i 'her' nie są uwzględnione na liście, ponieważ nie są samodzielnymi słowami.

Jak często możemy trafić na te słowa? Im większe słowo na poniższym obrazku, tym częściej możemy na nie trafić.

Een woordwolk die toont hoe vaak je deze woorden tegenkomt.

Wszystkie statystyki są podane na podstawie frekwencji słów w Corpus Gesproken Nederlands (CGN).

Akcent

Jeśli czasownik jest rozdzielnie złożony, przyimek jest akcentowany:

overstappen: ik stap over, wij stappen over, ik ben overgestapt

Jeśli czasownik nie jest rozdzielnie złożony, czasownik jest akcentowany:

ondertekenen: ik onderteken, wij ondertekenen, ik heb ondertekend

Inne przyimki

Prawie wszystkie te przyimki wyrażają pozycję lub ruch. Wyjątek: mee (met), los, samen, stil i vrij.

Inne przyimki nigdy nie są częścią czasownika. Te przyimki to np. van, dankzij, mits, namens, ondanks, per, richting, sinds, tijdens, volgens, wegens i zonder.

5. Bardziej szczegółowo: “żółte” czasowniki

Czasowniki roz­dziel­nie zło­żone

Prawie wszystkie czasowniki.
Layer 1
aan
97% rozdzielnych

Czasowniki nie­roz­dziel­nie zło­żone

Tylko dwa często używane czasowniki: aanschouwen i aanvaarden.

Czasowniki roz­dziel­nie zło­żone

'Door' w znaczeniu 'dalej': doorgaan, doorgeven, doorslapen, ...
Layer 1
door
85% rozdzielnych

Czasowniki nie­roz­dziel­nie zło­żone

“Psychologiczne” słowa: doorstaan, doorgronden, doorzien, ...

Czasowniki roz­dziel­nie zło­żone

Prawie wszystkie czasowniki.
Layer 1
voor
77% rozdzielnych

Czasowniki nie­roz­dziel­nie zło­żone

Trzy często używane czasowniki: voorkomen, voorspellen i voorzien.
voorkomen (ik kom voor):
zdarzać się, występować
Zo'n warme lente komt bijna nooit voor.
Kangoeroes komen voor in Australië.
voorkomen (ik voorkom):
zapobiegać
Dit hek voorkomt dat kinderen in het kanaal vallen.

Czasowniki roz­dziel­nie zło­żone

Coś, co się przewraca (omwaaien: zdmuchnąć, zwiać) lub zmienia (ompraten: przekonać).

omrijden: jechać objazdem, ale nie jeździć całego koła 360°.
Layer 1
om
69% rozdzielnych

Czasowniki nie­roz­dziel­nie zło­żone

Całkowicie otoczone, więc 360°:
omhelzen (objąć), ommuren (otoczyć murem).

Czasowniki roz­dziel­nie zło­żone

Z jednego do drugiego, często ruch:
overstappen, oversteken, overmaken, ...

również: overhouden i overslaan
Layer 1
over
39% rozdzielnych

Czasowniki nie­roz­dziel­nie zło­żone

Więcej niż zwykle:
overbelasten, overschatten, overheersen, overtreffen, ...

również: overwinnen, overlappen, overleggen, overlijden i overtreden

Czasowniki roz­dziel­nie zło­żone

onderbrengen, onderdompelen, onderduiken, onderlopen i ondersneeuwen
Layer 1
onder
5% rozdzielnych

Czasowniki nie­roz­dziel­nie zło­żone

Reszta.
Een kapotte spiegel.